جمشید طالع زاده دانشجوی دکتری عمران- مدیریت منابع آب استان کهکیلویه و بویراحمد به سبب قرار گرفتن در کمربند رشته کوه زاگرس، از ریزش جوی بسیار مطلوبی برخوردار بوده و طبق آمار هواشناسی متوسط بارش سالانه حدود ۵۴۰ میلی متر و آورد سالانه آن قریب به ۲/۱۱ میلیارد مترمکعب آب در سال میباشد. این مقدار […]
جمشید طالع زاده دانشجوی دکتری عمران- مدیریت منابع آب
استان کهکیلویه و بویراحمد به سبب قرار گرفتن در کمربند رشته کوه زاگرس، از ریزش جوی بسیار مطلوبی برخوردار بوده و طبق آمار هواشناسی متوسط بارش سالانه حدود ۵۴۰ میلی متر و آورد سالانه آن قریب به ۲/۱۱ میلیارد مترمکعب آب در سال میباشد. این مقدار بارش در مقایسه با بارش کشوری که به ۲۳۰ میلی مترکاهش پیدا کرده است رقم قابل توجهی میباشد. از آنجاییکه کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است. این ارقام بیانگر آن است که استان کهکیلویه و بویراحمدچهارمین استان پر آب کشور و از نظر آبی در جایگاه بسیار مناسبی قرار دارد. و ظاهراً در زمینه آب در تمام بخشها مشکل خاصی وجود ندارد
اما نکته قابل تأمل اینجاست با وجود چنین آب مکفی و فراوان در استان، ارقام عملکردی دستگاهها و سازمانهای متولی تأمین و توزیع آب اینگونه نیست. و در مقایسه با استانهای همجوار و میانگین کشوری در جایگاه بسیار نامناسبی قرار دارد.
بعنوان نمونه در بخش کشاورزی: با توجه به نتایج تفصیلی سرشماری عمومی کشاورزی کل کشور سال ۱۳۹۳ مرکز آمار ایران: از مجموع زمینهای زراعی و در حال کشت کل کشور ۱۶ میلیارد و ۴۷۶ هزار هکتار است که از این مقدار ۴۶ درصد آبی و بقیه کشت دیم میباشد. استانهای همجوار فارس از کل زمینهای زراعی ۷۱ درصد آبی، اصفهان ۸۳ درصد و خوزستان ۶۰ درصد آبی میباشد. اما متاسفانه در استان آبخیز کهکیلویه و بویراحمد از مجموع ۲۱۷ هزار هکتار زمین زراعی و در حال کشت فقط ۵۵ هزار هکتار معادل ۲۵ درصد آن زمینها زیر کشت آبی است. از سوی در تأمین و توزیع آب شرب شهرهای استان با این همه آورد آب سالانه در استان ۵ شهر دارای تنش آبی میباشد. به این معنا که میزان عرضه و تقاضا این ۵ شهر با هم برابر است. و با کوچکترین خللی در وضعیت تأمین آب از جمله (کاهش بارش سالانه، قطعی برق و …)، این شهرها با کمبود و یا قطعی آب مواجه خواهند شد. آیا مسئولین حوزههای آب استان ما به این امر واقفند که استان اصفهان علیرغم متوسط بارش بلند مدت ۱۷۳ میلی متری و کمبود شدید آب، چرخ صنعتگران آن با تمام توان میچرخد و ۸۳ در صد زمینهای زراعی و زیرکشت آن استان آبی میباشد. اما در صورتیکه صنعتگران استان ما در بیشتر مواقع با نبود تخصیص آب با مشکل جدی مواجه هستند بطوریکه در بعضی مواقع از ادامه سرمایه گذاری در این استان صرفنظر میکنند.
امروزه یکی از دغدغههای اساسی مردم استان بیکاری و دغدغه اشتغال جوانان است. آیا شغل فقط کار دولتی است و آیا متولیان امر در حوزه آب نمیتوانند با مدیریت، برنامه ریزی صحیح و دوراندیشی نقشه راهی ترسیم نمایند، تا علاوه براینکه با کمبود آب مواجه نشوند از سویی با آبی نمودن زمینهای کشاورزی هم به اقتصاد خانوادهها رونقی دوباره ببخشند و هم ایجاد اشتغال که یکی از دغدغههای اصلی مردم است، پاسخی مثبت داده باشند.
آری با این همه نعمتهای فراوان خدادادی در استان کهکیلویه و بویراحمد ازجمله (آب، نفت، گاز، معادن، طبیعت سرسبز و دهها منابع دیگر) جای بسی تأسف است که در رتبههای اول بیکاری قرار داریم.
آب یک موضوع ملی و فرابخشی است اما مصداق ضرب المثل چراغی به خانه رواست به …………….
اگر نگاهی گذرا به نوار مرزی استان داشته باشیم تعداد زیادی سد مخزنی بصورت سری در حال بهره برداری و احداث میباشند و درصد بسیار بالای از آب استانهای همجوار از طریق همین سدها و یا از آبهای که بدون استفاده از استان خارج میشوند تأمین میگردد. در صورتیکه این استان از آب این سدها بی بهره هستند و یا از حداقل بهره مندی برخوردارند همانند سد کوثر که حتی اختیار و مدیریت آن توسط استانی دیگر اداره میگردد و دفتر آن در همان استان مستقر میباشد.
یکی از معضلات اساسی که این استان امروزه درگیر آن هست بحث کمبود تخصیص آب میباشد البته لازم بود متولیان امر دوراندیشی مینمودند و افقی بلند مدت همانند استانهای همجوار دیگر ترسیم می نمودندو تخصیص مورد نیاز را میگرفتند تا امروزه با چنین مشکلاتی مواجه نمیشدند.
عمده مشکلات مدیریتی این حوزهها بحث روزمرگی است چرا که صرفاً دنبال علاج رفع مشکلات به وقوع پیوسته هستند. در صورتی که علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد. و باید ببینیم نخبگان ما کجای این مجموعهها قرار دارند و فعالیت آنها در چه زمینهای است. البته نا گفته نماند بعضی از مدیران گرامی همانند دهه اول و دوم انقلاب شکوهمند اسلامی به دنبال آزمون و خطا هستند در صورتیکه میتوان به جرأت این دهه را دهه پویایی، تجربه و عمل نامید. و دیگر آزمون و خطا معنی ندارد.
آیا مسئولین استان ما تنها به این دلخوش کردند که صاحب آب مکفی هستند و همیشه همینطور خواهد بود؟
آیا مسئولین ما به این انتظار نشستهاند تا احدی از گرد راه برسد و برای ما نقشه راه ترسیم نمایند و یا اتفاقی پیش آید تا مسئولین ما دست بکار شوند؟. همانند تلاش اخیر جناب آقای دکتر تاجگردون نماینده محترم مردم شریف شهرستان گچساران که جا دارد از ایشان تقدیر نماییم بخاطر پیگیری مسرانه ایشان جهت اجرای پروژه تأمین آب دشت مور امامزاده جعفر، علیرغم اینکه به لحاظ فنی و تخصصی این طرح جای نقد دارد و بعلت نداشتن سد مخزنی مناسب در سالهای کم بارش ممکن است این سرمایه گذاری عظیم ملی دچار نقصان گردد و همانند دیگر طرحهای آبرسانی شکست خورده استان (پشت کوه باشت، کانال آبیاری سروک، آبریزگاه لنده، آبگرمون لنده و دهها طرح آبیاری دیگر) با مشکل جدی مواجه گردد و پاسخگوی تأمین آب مورد نیاز کشاورزان منطقه نباشد. لذا طرح به این عظیمی مستلزم ذخیره آب پایدار سالانه میباشد.
نتیجه گیری:
در هر صورت با این رویکرد، افق روشنی پیش روی آینده آبی استان آبخیز ما که بیش از ۱۰ درصد منابع آبی کشور را دارا میباشد، وجود ندارد. و با توجه به اینکه آب جزء استراتیژیک ترین محصول هر کشور محسوب میشود، لازم است نخبگان و متخصصان فن در این مورد چاره اندیشی نمایند.